1
استادیار گروه روابط بین الملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران
2
دانشآموختۀ کارشناسی ارشد روابط بینالملل دانشگاه مازندران
چکیده
توسعۀ روابط مطلوب و سازنده با کشورهای همسایه، براساس اصل همزیستی و احترام به حاکمیت ملی، همواره در اولویت سیاست خارجیِ دولتهایِ مختلف جمهوری اسلامی ایران قرار داشته است. در این میان، به نظر میرسد دولت سیزدهم، یعنی دولت آقای رئیسی، اهتمام جدیتری به توسعۀ مناسبات با همسایگان در چارچوب دیپلماسی فعال دوجانبه و چندجانبۀ متوازن دارد. بهویژه آنکه با توجه به راهبرد فشار حداکثری آمریکا و سیاستهای منفعلانۀ کشورهای اروپایی جهت همکاری با تهران، ایران در شرایط بسیار حساس تاریخی قرار گرفته است. در این راستا، شاید توسعۀ روابط با همسایگان، ازجمله دولتهای عرب حوزۀ خلیجفارس، سازوکار مناسبی برای مقابله با تهدیدات و فشارهای همهجانبۀ غرب باشد. در سالهای اخیر شاهد بهبود روابط پنهان و آشکار رژیم صهیونیستی با شیخنشینهای عربِ حوزۀ خلیجفارس بودهایم. این موضوع بهطور قطع میتواند در ماهیت و کیفیت روابط ایران و همسایگان جنوبی منطقۀ خلیجفارس تأثیرگذار بوده و شرایط پیچیدهای را در مناسبات منطقهای ایجاد نماید. با توجه به این مسئله، سؤال اصلی پژوهش بر این مبنا قرار دارد که عادیسازی و بهبود روابط اسرائیل با کشورهای عرب حوزۀ خلیجفارس چگونه میتواند بر سیاست همسایگی ایران در قبال شیخنشینهای عرب منطقۀ خلیجفارس تأثیرگذار باشد؟روش پژوهشْ توصیفیتبیینی است و جمعآوری دادهها از طریق منابع کتابخانهای و اینترنتی و همچنین از طریق بررسی اسناد انجام خواهد گرفت. فرضیۀ پژوهش بدین صورت مفصلبندی شده است که بهبود روابط رژیم صهیونیستی با دولتهای عرب حوزۀ خلیجفارس و همکاری آنها در حوزههای مختلف، میتواند از طریق ایجاد یا تعمیق اختلافات و تشدید وزنکشی ژئوپلتیک بر مناسبات سیاسی، اقتصادی و همچنین نظامیامنیتی ایران با همسایگان جنوبی خلیجفارس تأثیرگذار باشد و روابط تهران با شیخنشینهای عرب منطقه را پیچیدهتر و شکنندهتر از گذشته نماید.
آجیلی، هادی و نیما رضایی (1397)، «رئالیسم تدافعی و تهاجمی، چهارچوبی تئوریک برای تحلیل وقایع و رخدادهای حوزۀ خلیجفارس»، فصلنامۀ علمیپژوهشی امنیت ملی، سال هشتم، شماره 27.
اختیاری امیری، رضا و احمد رشیدی و عبدالله سلطانیان (1399)، «ائتلاف دوفاکتو عبریعربی و امنیت ملی ج.ا.ایران»، فصلنامۀ مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال نهم، شماۀ 1.
برهانی، سید هادی (۱۳۹۹)، «چرا امارات وارد صلح با اسرائیل شد؟»، همشهری آنلاین، قابلدسترسی در: ir/x6BWP.
بیژن، عارف (1399)، «بررسی توافقنامۀ اسرائیل و امارات متحدۀ عربی و پیامدهای آن برای ایران»، مرکز بررسیهای ریاستجمهوری، قابلدسترسی در: http://css.ir/pfxoug.
بیگدلی، علی (1399)، «تلآویو با بازکردن پای خود در منطقه بهدنبال محاصرۀ امنیتی تهران در خلیجفارس است»، دیپلماسی ایرانی، قابلدسترسی در: http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/1995035.
خبرگزاری برنا (20/9/1400)، «جمشیدی: سیاست همسایگی ایران در یکصد روز اخیر کارآمد بوده است»، قابلدسترسی در: https://www.borna.news/fa/tiny/news-1272680.
طاهایی، سید جواد و سید رضا موسوینیا (1392)، «همسایگی؛ نظریهای برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ سیاست اسلامی، سال اول، شمارۀ 14.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و وحید نوری (1391)، «تحلیلی بر تعاملات جمهوری اسلامی ایران و شورای همکاری خلیجفارس (1391-1384)»، فصلنامۀ پژوهشهای روابط بینالملل، دورۀ نخست، شمارۀ 5.
رام، فرنوش (27/6/1399)، «مقامات اسرائیل: پیمان صلح با امارات و بحرین، تشکیل ائتلاف در برابر ایران است»، رادیو فردا، قابلدسترسی در: https://www.radiofarda.com/a/israeli-top-minister-and-the-head-of-mossad-say-abrahm-accords-are-just-about-iran-s-issue/30844369.html
عباسی خوشکار، امیر (1399)، «عادیسازی روابط امارات متحدۀ عربی و رژیم صهیونیستی؛ پیامدهای سیاسی، امنیتی و نظامی»، پژوهشکدۀ تحقیقات راهبردی، قابلدسترسی در: https://csr.ir/0000Gt.
عابدی، اکبر و مهدی میرمحمدی (1400)، سیاست همسایگی جمهوری اسلامی ایران؛ بایستهها و الزامات، تهران: مؤسسۀ مطالعاتی ابرار معاصر.
غبیشاوی، رضا (15/5/1399)، «ترس از ایران، عامل نزدیکشدن امارات و اسرائیل»، سایت تحلیلی عصر ایران، قابلدسترسی در: com/00378G.
غلامنیا، هادی و سعید پیرمحمدی (1399)، «تحول در سیاست منطقهای امارات متحدۀ عربی؛ رهیافت محمد بنزاید»، فصلنامۀ آفاق امنیت، سال سیزدهم، شمارۀ 49.
مشیرزاده، حمیرا (1394)، تحول در نظریههای روابط بینالملل، تهران: انتشارات سمت.
مظفرپور، نعمتالله (1400)، «سیاست همسایگی دولت سیزدهم، نیازمند دکترین تناسب و تدریج است»، قابلدسترسی در: http://irdiplomacy.ir/fa/news/2007259.
هدایتی شهیدانی، مهدی و سجاد مرادی کلارده (1395)، «تبیین سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال تروریسم تکفیری در عراق و سوریه»، فصلنامۀ تحقیقات سیاسی بینالمللی، سال نهم، شماره 30.
Bowen, Jeremy (2020), "Five reasons why Israel's peace deals with the UAE and Bahrain matter", Available at: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-54151712.
Cook, Steven A. (August 17, 2020), "What is behind the New Israel-UAE Peace Deal?", Council on Foreign Relations, Available at: https://www.cfr.org/in-brief/whats-behind-new-israel-uae-peace-deal.
Gardner, Frank (17 August 2020), "With UAE deal, Israel Opens tentative new Chapter with Gulf Arab", Available at: www.google.co.uk/amp/worl-middle-east.
Goldberg, Jeffrey (2016), "Goldberg, Interview with Barack Obama”, The Atlantic, Available at: https://www.theatlantic.com.
Herzog, Michael (2019), "Iran across the Borders", The Washington Institute for Near East Policy.
Kaufman, Stuart J, Little, Richard & Wohlforth, William C. (2007), The balance of power in world history, New York: Palgrave Macmillan.
Koduvayur, Varsha & Daoud, David (2020), "Welcome to a Brand-New Middle East", Available at: https://foreignpolicy.com/2020/09/30/israel-uae-bahrain-palestinians-peace/.
Paul, T.V., Wirtz, James J. & Fortmann, Michel (2004), Balance of power: theory and practice in the 21st century, California: Stanford University Press.
Rahman, Omar H. (January 28, 2019), "What’s behind the relationship between Israel and Arab Gulf states?", Brookings, Available at: https://www.brookings.edu.
Taliaferro, Jeffery W (2001), "Security Seeking under Anarchy Defensive Realism Revisited", International Security, Vol. 11, No. 9.
Tang, Shiping (2010), A Theory of Security Strategy for Our Time: Defensive Realism, New York: Palgrave Macmillan.
اختیاری امیری, رضا, & محمدی, محمد رضا. (1400). تأثیر مناسبات رژیم صهیونیستی با کشورهای حوزۀ خلیجفارس بر سیاست همسایگی ایران. فصلنامه سیاست خارجی, 35(3), 129-150.
MLA
رضا اختیاری امیری; محمد رضا محمدی. "تأثیر مناسبات رژیم صهیونیستی با کشورهای حوزۀ خلیجفارس بر سیاست همسایگی ایران". فصلنامه سیاست خارجی, 35, 3, 1400, 129-150.
HARVARD
اختیاری امیری, رضا, محمدی, محمد رضا. (1400). 'تأثیر مناسبات رژیم صهیونیستی با کشورهای حوزۀ خلیجفارس بر سیاست همسایگی ایران', فصلنامه سیاست خارجی, 35(3), pp. 129-150.
VANCOUVER
اختیاری امیری, رضا, محمدی, محمد رضا. تأثیر مناسبات رژیم صهیونیستی با کشورهای حوزۀ خلیجفارس بر سیاست همسایگی ایران. فصلنامه سیاست خارجی, 1400; 35(3): 129-150.