تاریخ تحریم ایران؛ تحول در آسیب‌پذیری‌ها و ماهیت تحریم‌ها

در تبیین ناکارآمدی سیاسی تحریم‌ها و ممنوعیت‌های تجاری بعد از سال 2006 علیه ایران، غالباً  استدلال می‌شود که سابقه ایران در تحریم و ممنوعیت تجاری بعد از انقلاب اسلامی منجر به کاهش آسیب‌پذیری‌های اقتصاد این کشور در برابر محدودیت‌های اقتصادی شده است و به همین علت تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری جدید ناکارآمد هستند. در این مقاله صحت این استدلال بررسی می‌شود. با تکیه بر آمار اقتصادی نشان داده می‌شود که آسیب‌پذیری‌های اقتصاد ایران در سه حوزه وابستگی به سرمایه‌گذاری خارجی در بخش انرژی، وابستگی به صادرات نفت و واردات برخی مواد پتروشیمی نه تنها کاهش نیافته بلکه در سال‌های اخیر تشدید شده‌اند. از طرف دیگر، با مقایسه تحریم‌ها و ممنوعیت‌های تجاری قبل و بعد از سال 2006، نتیجه گرفته می‌شود که محدودیت‌های اقتصادی این دو دوره از نظر ماهیتی با هم تفاوت دارند. محدودیت‌های اقتصادی قبل از سال 2006 غالباً نمادین بودند و نمی‌توانستند محرکی برای کاهش آسیب‌پذیری‌های ایران در برابر تحریم‌ها و ممنوعیت‌های تجاری جدید که تنبیهی و بازدارنده هستند، باشند. اما تحریم‌های بعد از 2006 اراده ملی در پایه‌گذاری اقتصاد ملی خودکفا را تقویت نموده است.